Om op sociaal vlak goed te kunnen functioneren, zijn verschillende vaardigheden van belang. Denk bijvoorbeeld aan het begrijpen van non-verbaal gedrag, het herkennen van emoties en het tonen van empathie. We noemen dat soms sociale cognitie. Bij veel van onze patiënten zie je dat hierin problemen ontstaan, soms op zichzelf, maar vaak als één van de kernen van de de psychiatrische aandoening. Deze problemen kunnen grote (negatieve) gevolgen hebben voor de sociale steun die zij ontvangen, en voor hun participatie in de maatschappij.
De ontwikkeling van goede methoden om de sociale cognitie te versterken is dan ook een belangrijk onderdeel van ons onderzoeksprogramma. Zelf richt ik me bijvoorbeeld op het onderdeel perspectiefname, het vermogen om je in de gedachten, gevoelens en gedrag van een ander te verplaatsen. Deze vaardigheid vormt de basis voor veel van de genoemde sociaal-cognitieve vaardigheden.
Perspectief nemen is lange tijd onderzocht vanuit de ‘Theory of Mind’, een benadering waarmee de verschillende ontwikkelingsfasen van deze vaardigheid beschreven worden. Een nadeel van deze benadering is echter dat er weinig aandacht is voor de leerprocessen die ten grondslag liggen aan perspectief nemen, terwijl die nu juist de mogelijkheden tot training en verandering bieden!
In mijn onderzoek maak ik daarom gebruik van de ‘Relational Frame Theory’. Vanuit deze benadering wordt perspectiefname gedefinieerd als het flexibel kunnen omgaan met relaties in persoon (ik-jij), plaats (hier-daar) en tijd (nu-toen). Deze relaties worden aangeleerd via specifieke leerprocessen. Hiermee biedt de ‘Relational Frame Theory’ veel aanknopingspunten voor het gericht trainen van perspectief nemen, wat een waardevolle toevoeging kan zijn aan de behandeling voor veel patiëntgroepen. Bijvoorbeeld voor mensen met een psychotische stoornis, autisme spectrum stoornis of een (sociale) angststoornis, maar ook voor patiënten die traditionele ‘praat-therapieën’ heel moeilijk vinden.
Deze eerste resultaten geven aan dat methoden vanuit de ‘Relational Frame Theory’ heel goed toegepast kunnen worden in de klinische praktijk en een generaliserende werking kunnen hebben. Dit wordt ook bevestigd met ander onderzoek uit dit veld, waarbij training in perspectiefname bijvoorbeeld succesvol wordt toegepast in gerichte behandelprogramma’s voor patiënten met autisme, maar ook als onderdeel van de Acceptance and Commitment Therapy.